«Το δάσκαλο, το δάσκαλο, αυτόν το σαρδανάπαλο» που διαφωτίζει και συμβάλλει στο άνοιγμα των οριζόντων, τραγουδάνε στίχοι του Κώστα Βίρβου.
Το σχολείο και η τάξη μπορούν να λειτουργούν για τον/την κάθε εκπαιδευτικό ως ένας χώρος πολύ δημιουργικός, από τον οποίο αντλεί ικανοποίηση και χαρά, επιτυγχάνοντας στόχους μορφωτικούς και παιδαγωγικούς, αλληλεπιδρώντας με παιδιά/εφήβους και συμβάλλοντας στην ανάπτυξή τους.
Όμως, στη σύγχρονη πραγματικότητα το σχολείο και η τάξη μοιάζουν να «γεμίζουν» με άγχη, δυσφορία, εκνευρισμό, απογοήτευση, ματαιώσεις, θυμό. Οι εκπαιδευτικοί είναι – ως επί το πλείστον – αρκετά αστήρικτοι στην άσκηση του ρόλου τους, και αυτό σε συνδυασμό με δυσμενείς συνθήκες (π.χ. μεγάλος αριθμός μαθητών στην τάξη, είτε αυτό το βλέπουμε με υγειονομικούς ή με παιδαγωγικούς όρους), συχνή αδυναμία καλής συνεργασίας με όλους τους συντελεστές της λειτουργίας ενός σχολείου, μη ικανοποιητικές αμοιβές.
Ο/η εκπαιδευτικός καλείται να επιτελέσει ένα πολυδιάστατο έργο: να διαμορφώνει και να «ρυθμίζει» το ψυχικό κλίμα στην τάξη, να δημιουργεί και να συντονίζει τη συνεργασία, να συνδυάζει τη λογική επεξεργασία, τη δημιουργικότητα, την έξαρση της φαντασίας και της επιθυμίας, τον αναστοχασμό με τη διδακτική κάθε αντικειμένου, φροντίζοντας να ανταποκρίνονται όλα αυτά σε ποικίλες εξατομικευμένες ανάγκες των μαθητών/τριών.
Η μεγαλύτερη ευθύνη στην οποία καλείται να ανταποκριθεί είναι ότι αποτελεί έναν εξόχως σημαντικό ενήλικα για τους μαθητές και τις μαθήτριες – ακόμα και όταν τα παιδιά και οι έφηβοι δείχνουν το αντίθετο. Έτσι, καλείται να οικοδομήσει πάνω στις δυνατότητες κάθε παιδιού.
Σε αυτήν την κατεύθυνση, βοηθητικά εργαλεία είναι η έμφαση στη συναισθηματική επαφή, η συζήτηση και η προσεκτική ακρόαση, η συμπερίληψη με βάση τις προσωπικές δεξιότητες κάθε μαθητή/τριας, το χιούμορ και η μετάδοση του ενδιαφέροντος που περιλαμβάνει προσωπική αποκάλυψη εκ μέρους του/της εκπαιδευτικού και παραδοχή αδυναμιών. Η οριοθέτηση των ρόλων και η επιμονή στο ρόλο του υπεύθυνου ενήλικα είναι «κλειδιά» σταθερά.
Στα θέματα και συμβάντα που δυναμιτίζουν το κλίμα καθημερινά στην τάξη, ο/η εκπαιδευτικός καλείται πρωτίστως να δείξει εμπιστοσύνη στο ότι μπορεί να αντιμετωπιστεί από τον ίδιο/την ίδια, μπορεί να «μεταβολιστεί» στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής σχέσης. Η «δραματοποίηση» και η «εξαγωγή» του εκάστοτε προβλήματος εκτός τάξης/σχολείου συχνά γίνονται μη βοηθητικές οδοί.
Οι συμπεριφορές που μοιάζουν «προβληματικές» αντιμετωπίζονται μόνο αν κατανοηθούν τα αίτια και αν η συμπεριφορά μετατραπεί σε κάτι θετικό. Για παράδειγμα, ο μαθητής/η μαθήτρια που ανάμεσα στο μαθητικό κύκλο ασκεί τη δύναμή του/της, μπορεί να βοηθηθεί να μετατρέψει αυτήν τη δύναμη σε κάτι προωθητικό για την τάξη, με το να του/της ανατεθεί ένας ρόλος ευθύνης.
Ένα κομβικό σημείο στη σχολική ζωή είναι όταν ο/η εκπαιδευτικός αναγνωρίζει σε κάποιο παιδί σημάδια παραμέλησης ή κακοποίησης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η ενεργοποίηση του συλλόγου διδασκόντων, η συνεργασία με κοινωνικές υπηρεσίες (ενδοσχολικές ή δημοτικές) και με άλλους ειδικούς κρίνεται τις περισσότερες φορές απαραίτητη, ώστε να υποστηριχτεί το παιδί και η οικογένεια. Την ίδια στιγμή, ο/η εκπαιδευτικός αναδεικνύεται σε πρόσωπο με τεράστια σημασία για το παιδί.
Στα παιδιά που υφίστανται παραμέληση/κακοποίηση, ο συναισθηματικός δεσμός έχει διαρραγεί και βιώνουν μία βαθιά εμπειρία ότι ο κόσμος είναι απειλητικός.
Ο δάσκαλος/η δασκάλα, ως σημαντικός/ή ενήλικας, μπορεί να γίνει μία νέα φροντιστική φιγούρα που λειτουργεί επανορθωτικά για το παιδί. Η τάξη μπορεί να γίνει μία εναλλακτική «ασφαλής βάση» για το παιδί, εφόσον σε αυτήν διαμορφώνεται ένα κλίμα εμπιστοσύνης, υποστήριξης και ενδιαφέροντος.
Η γνωστική επάρκεια (επιστημονική, μα και παιδαγωγική) και η καλή πρόθεση προς τα παιδιά και τις ανάγκες τους αποτελούν τις πιο βασικές δεξιότητες για τους εκπαιδευτικούς.
Βάλια Μαστοροδήμου
Ψυχολόγος MSc
Συμβουλευτική & Ψυχοθεραπεία ενηλίκων, παιδιών, εφήβων, οικογένειας
Facebook page: https://www.facebook.com/ValiaEnDynamei
*Ο πίνακας: André Henri Dargelas, Le Tour du Monde André Henri Dargelas (1828-1906)
